پیدا کردن سرمایه‌گذار و خریدار مشخص درسینمای مستند معضلی جهانی محسوب می‌شود

داريل الس، دبیر جشنواره بین‌المللی ENCOUNTERS به معنای «ملاقات‌ها» و مهمترین جشنواره مستند آفریقای جنوبی است که به عنوان یکی از اعضای هیات داوری «سینماحقیقت» به ایران سفر کرده است. گفتگوی «آیدا تدین» را با این هنرمند و مدیر موفق سینمایی بخوانید:

چه انگیزه‌ای باعث شد به دعوت برای سفر به ایران و داوری در جشنواره سینماحقیقت پاسخ مثبت بدهید؟
سال‌های سال مترصد فرصتی بودم که بتوانم به ایران سفر کنم تا بتوانم از نزدیک با فرهنگ ایرانی و جنبه‌های مختلف آن مثل غذا و هنر معماری‌اش آشنا بشوم. از وقتی خیلی جوان‌تر بودم آرزو داشتم به اصفهان سفر کنم که یکی از رویاهای بزرگ زندگی‌ام بود؛ اما از آن‌جایی که مسافت خیلی طولانی بود هیچ‌وقت فرصتش پیش نیامد رویایم را عملی کنم تا این که دعوت‌نامه برگزارکنندگان جشنواره سینماحقیقت را دریافت کردم و با افتخار داوری در این رویداد سینمایی را پذیرفتم. به نظرم تجربه تماشای آثار مستند به همراه مواجهه با فرهنگ ایرانی اتفاقی بسیار ویژه محسوب می‌شود.
پیش از سفر به ایران، تا چه اندازه با سینمای ایران به ویژه آثاری که در بخش مستند تولید می‌شود آشنایی داشتید؟
آشنایی‌ام با سینمای ایران به تماشای آثار بزرگانی مثل عباس کیارستمی و اصغر فرهادی بر می‌گردد. در واقع، این شانس را داشتم که به واسطه جشنواره فیلم «دوربان» (قدیمی‌ترین و مهم‌ترین جشنواره فیلم در جنوب افریقا) با کارگردان‌های بزرگی که طی این سال‌ها به افریقای جنوبی سفر کرده‌اند دیدار کنم. اما آشنایی‌ام همین‌قدر محدود بود تا این که از وقتی پذیرفتم به عنوان دبیر جشنواره مستند «انکانترز» فعالیت کنم رفته رفته با سینمای مستند و تجربی ایران بیش‌تر آشنا شدم و با بعضی از فیلمسازان نسل جوان ملاقات کردم که بسیار پر انرژی و خوش‌فکر بودند.
چه ویژگی خاصی که شما را تا این حد مجذوب فرهنگ و هنر ایران کرده است؟ آیا نقطه اشتراکی میان فرهنگ دو کشور می‌بینید؟
ایران و افریقای جنوبی از جهاتی بسیار به یکدیگر شبیه هستند. هر دو جوامع بسیار پیچیده‌ای هستند که بحران‌های تاریخی خاص خودشان را پشت سر گذاشته‌اند. در چهره فیلمسازان جوان ایرانی که طی این سال‌ها ملاقات کردم انرژی، شور و کنجکاوی خاصی به چشم می‌خورد. به نوعی می‌توان گفت آنها نمایانگر وجهی دیگر از ایران بوده‌اند که کم‌تر دیده و شناخته شده است. به نظرم نظیر چنین اتفاقی در مورد فیلمسازان نسل جوان‌تر افریقای جنوبی نیز در جریان است و انگار یک‌جور بازسازی فرهنگی در حال رخ دادن است.  
شرایط مستندسازی در افریقای جنوبی به چه شکل است؟ آیا مستندسازان در آنجا هم با چالش‌های به خصوصی روبه‌رو هستند؟
به نظرم شرایط ساخت فیلم مستند در همه جای دنیا دشواری‌های خاص خودش را دارد و پیدا کردن سرمایه‌گذار و خریدار مشخص در این حوزه معضلی جهانی محسوب می‌شود. بخشی از چالش‌های این حوزه بسیار خاص هستند از جمله این که تقریبا هیچ پخش‌کننده‌ای در ابعاد گسترده و عمومی این کار را انجام می‌دهد و همه چیز رنگ و بویی سیاسی به خودش گرفته است. در نتیجه، می‌شود گفت پخش‌کنندگان مهم در رابطه با تولید آثار مستند حمایت‌شان را از فیلمسازان جوان دریغ می‌کنند. در حال حاضر، بسیاری از کسانی که سراغ مستندسازی می‌روند در واقع، درگیر نوعی ساختارشکنی می‌شوند چون ناچارند بیرون از جریان اصلی کار کنند. از بابت‌هایی هم چنین محدودیت‌های جذاب است اما چالش‌های خاص خودش را به همراه دارد که فیلمسازان باید یاد بگیرند چطور و به چه شیوه‌هایی چنین معضلاتی را مدیریت کنند.
توصیه خاصی برای فیلمسازان جوان دارید؟
به نظرم بسیار مهم است که فستیوال‌ها چه در افریقا، چه در خاورمیانه و آسیا و یا امریکای جنوبی با یکدیگر تبادل و تعامل داشته باشند. در همین تعامل نکته جذابی وجود دارد و برای من شخصا خیلی مهم است که بتوانیم از یکدیگر نکات جدیدی یاد بگیریم، خصوصا از فیلمسازان نسل جوان‌تر. با وجود این که شناخت من از جامعه ایران هنوز عمیق نشده اما در گپ و گفت با کارگردان‌های جوانی که ملاقات کرده‌ام متوجه بعضی تغییرات و دگرگونی‌هایی شده‌ام که در سطح جامعه ایران در حال رخ دادن است. همان‌طور که گفتم اتفاق مشابهی در میان فیلمسازان نسل جوان افریقای جنوبی در جریان است و آنها هم در پی یافتن زبانی هستند که بتوانند تحولات جامعه‌شان را به شکلی تاثیرگذار به تصویر بکشند. به همین دلیل هم فکر می‌کنم باید روابطمان را گسترده‌تر کنیم تا بتوانیم بیش از پیش از هم بیاموزیم.