خبرایران: دور دوم مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 در وین به آستانه نگارش پیش نویس توافقنامه رسید و قرار است در نیمه سوم اردیبهشت ماه،زمینه ساز توافق نهایی شود. دیپلماتها و حقوقدانان دو طرف به صورت فشرده روند مذاکرات را در پیچ رایزنی های فنی و حقوقی به پیش بردند.
در حاشیه دور اخیر مذاکرات وین، با آلن ایر، سخنگوی فارسی زبان کاخ سفید که وندی شرمن را در بیشتر مذاکرات هسته ای با ایران همراهی کرده است گفت وگو کردیم تا نگاه یک مقام رسمی دولت آمریکا را که بدون شک تاثیرگذاترین کشور گروه 1+5 در گفت وگوهای هسته ای با ایران محسوب می شود، درباره روند رو به پیشرفت گفت وگوها جویا شویم، مشروح این گفت وگو از نظر می گذرد:
روند مذاکرات جدید وین را که برای رسیدن به توافق جامع آغاز شده چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ارزیابی ما از روند مذاکرات جدید وین بطور کلی مثبت است، در این دور و دور قبلی مذاکرات، گفت‌وگوهای محتوایی در مورد همه موضوعات مربوط به رسیدن به یک توافق جامع انجام شده است، که موجب افزایش و تعمیق درکمان از مواضع و دیدگاه‌های طرف مقابل شده است.این به آن معنی نیست که رسیدن به یک توافق جامع حتمی یا حتی محتمل است. اگر بتوانیم این شکاف‌های موجود را پر کنیم به توافق می رسیم، ولی از هیچ تلاشی در این راستا فروگذار نمی‌کنیم.
گفته می‌شود مذاکرات وین شروع خوبی داشت نظر شما درباره آن چیست؟
بله، بعد ازشروع اجرای توافق ژنو، جلسه اولمان درشهر وین (وین 1) به منظور تعیین چارچوب برای مذاکرات پیش رو بود و این دو دور آخر (وین 2 و 3) به منظور افزایش درکمان از دیدگاه‌های طرف مقابل بود. حالا با جلسه بعدی «وین3»، کار سخت و پیچیده تدوین پیش نویس آغاز خواهد شد که در برگیرنده تلاش برای کم کردن اختلافات و پر کردن شکاف‌ها است.
نکته مهم آن است که پیشرفتی که تاکنون در فرایند مذاکرات صورت گرفته در چارچوب توافقات و بر مبنای احترام متقابل و جدیت بی سابقه از هر دو طرف بوده است و از این روند منظم و روبه جلوی گفت‌وگوها می‌توان دریافت که همه مصمم هستند این مذاکرات را به نقطه مشخصی برسانند ضمن اینکه شکل گیری این فضا باعث شده که طرفین هرچه بیشتر در جریان مذاکرات پیش می‌روند، مواضع یکدیگر را بهتر درک می‌کنند. بر همین اساس مباحث کلی که بین طرفین در دو دور مذاکرات وین مطرح شد کمک زیادی به پیشرفت پروسه کرد. به هر حال ما مصمم هستیم تا 20 ژوئیه (29 تیر) به توافق جامع برسیم.
نحوه اجرای توافق ژنو از سوی دو طرف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این دور از مذاکرات همان گونه که در متن برنامه اقدام مشترک آمده است، کمیسیون مشترک تشکیل جلسه داد و جمع بندی این کمیسیون این بود که همه طرف‌ها تعهداتشان در چارچوب توافق ژنو را اجرا کرده‌اند و می‌کنند. پس، بعد از سه ماه که نصف راه دوران توافق ژنو است، همه طرف‌ها کماکان به تعهداتشان وفادار ماندند که این پایبندی باعث افزایش اعتماد شده است. ضمن اینکه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم تأیید کرد ایران به تعهدات توافق ژنو پایبند بوده است و از طرف ما هم این تعهدات به خوبی انجام شده است و همین فضای مثبتی را به وجود آورده است که می‌تواند مسیر مذاکرات را هموار کند. این فضای حاکم بر گفت‌وگوها به کم کردن اختلاف‌ها کمک زیادی می‌کند.
آیا فکر می‌کنید موضوع بحران اوکراین و اختلاف‌های امریکا و روسیه بر فضای مذاکرات هسته‌ای تأثیرگذار خواهد بود؟ تحلیل شما چیست؟
تاحالا مسأله اوکراین بر این مذاکرات تأثیرچندانی نداشته است. هیأت مذاکره کننده روسیه مثل همیشه حرفه‌ای و سازنده بود و توجهشان مانند توجه همه ما، بر هدف رسیدن به توافق جامع متمرکز شده است. ضمن اینکه ما تلاش می‌کنیم این اختلاف‌ها را به خوبی مدیریت کرده تا در موضوع‌هایی مانند مسأله هسته‌ای ایران که باید وحدت نظر داشته باشیم نقشی نداشته باشد و اتحاد و انسجام ما در مذاکره با ایران حفظ شود اما به هر حال خارج از مسأله هسته‌ای باید گفت همان طور که وزیر خارجه، جان کری گفته ما عمیقاً نگران موضوع کریمه هستیم و با جدیت این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
محورهای اصلی اختلاف در جریان مذاکرات را در چه چیزهایی می‌دانید؟ یک بحث است که گفته می‌شود امریکا پس از پذیرش غنی‌سازی در ایران درباره میزان و مکان غنی‌سازی با ایران دچار اختلاف خواهد شد، نظر شما در این خصوص چیست؟ همچنین موضوع راکتور آب سنگین اراک هم محل جدل خواهد بود؟
تعجب آور نیست اگر وارد جزئیات مذاکرات نمی شوم، چون رسانه‌ای نمی‌شود مذاکره کرد (یا به قول یک سیاستمدار ایرانی، «مسأله هسته‌ای کف خیابان حل نمی‌شود»). همانطور که قبلاً عرض شد، اعتقاد راسخ ما این است که هیچ کشور، از جمله ایران، طبق ان. پی . تی. به اصطلاح «حق غنی‌سازی» ندارد، چون چنین حقی در آن پیمان وجود ندارد.
در مورد محورهای اصلی اختلاف به این نکته بسنده می‌کنم که به همه موضوع‌های کلیدی در توافق ژنو به نحوی اشاره شده است و همان گونه که یک مقام بلند پایه امریکایی گفت، رسیدن به این توافق شبیه چیدن قطعات یک مکعب روبیک است، ما نمی توانیم به هیچ یک از وجوه آن به شکل مجزا بپردازیم و باید کل این بسته را که ما می‌توانیم بر سر آن توافق کنیم و هدف‌های ما را تأمین می‌کند، در نظر بگیریم. پس همانگونه که در توافق ژنو آمده است، هیچ بخشی از آن مورد توافق قرار نمی‌گیرد مگر آنکه در مورد تمامی بخش‌های آن توافق حاصل شود.
آیا امریکا پذیرفته است که در مذاکرات پیش رو بین ایران و گروه 1+5، فقط موضوع هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گیرد؟
خب، گره‌گشایی این معضل خودش کار حضرت فیل است! از شوخی گذشته، مکانیسم گروه 1+5 برای حل مسأله هسته‌ای ایران توسط سازمان ملل متحد ایجاد شده است، و حکم و اختیارش فراتر از آن نمی رود. ولی نباید فراموش کرد که جزئی از حل آن، پرداختن به موضوع قطعنامه‌های شورای امنیت مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است.
آیا کاخ سفید توانسته مانع از پیگیری طرح افزایش تحریم‌های جدید علیه ایران در کنگره امریکا شود؟
همان طور که اعضای گروه 1+5 برای اتخاذ تصمیم واحد با یکدیگر مشورت و رایزنی‌های زیادی انجام می‌دهند به همان شکل هم بین قوه اجرایی و قوه قانونگذاری ما مشورت صورت می‌گیرد که این مسأله و همچنین وجود اختلاف‌ها میان دو قوا امری طبیعی است و عجیب نیست که رئیس جمهوری با کنگره مشورت کند. اما رئیس جمهور اوباما تاکنون موفق شده برای اجرای تصمیماتش کنگره را متقاعد کند، چرا که هدف ما یکسان است و آن رفع نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره برنامه‌های هسته‌ای ایران است. نکته مهمی که در این خصوص باید به آن اشاره کنم این است که موضوع هسته‌ای ایران در جامعه سیاسی امریکا مسأله‌ای فراجناحی است و فقط به دلیل اختلاف‌های تاریخی ایران و امریکا نیست، همان طور که این مسأله در عرصه بین‌المللی هم به یک دغدغه تبدیل شده و از طریق مجاری بین‌المللی مانند آژانس و شورای امنیت به موضوع هسته‌ای ایران پرداخته شده است.
تا حالا هم کنگره با مشورت و رایزنی با آقای اوباما، دولت را در این راستا همراهی کرده است. موضع ما این است که در حال مذاکره کردن با ایران مخصوصاً با پیشرفتی که کرده‌ایم، وقتش نیست که تشدید تحریم کنیم. اما باید تأکید کنیم که تحریم‌های موجود را کماکان به طور کامل اجرا می‌کنیم، مگر آن تحریم‌هایی که در توافق ژنو آمده‌اند.
اظهارات مختلفی از سوی مقام‌های امریکایی درباره لغو تحریم‌ها منتشر شده است. برخی رسانه‌های غربی به نقل از مقام‌های امریکایی اعلام کرده‌اند که در صورت دستیابی طرفین به توافق جامع با ایران،امریکا خواهان لغو همه تحریم‌ها علیه ایران است اما برخی دیگر از مقام‌های امریکایی گفته‌اند تحریم‌های یک جانبه امریکا علیه ایران باقی می‌ماند، دلیل این اظهارات متناقض چیست؟ رویکرد اصلی امریکا درباره تحریم‌ها چگونه خواهد بود؟
خب، در سند توافق ژنو آمده است: «این راه حل جامع شامل یک فرایند متقابل و قدم به قدم می‌باشد و به رفع همه جانبه تمامی تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی مربوط به برنامه هسته‌ای ایران می‌انجامد.»دولت امریکا تحریم را وسیله می‌داند، نه هدف. هدف این است که ما مطمئن شویم ایران به سلاح هسته‌ای دست نیابد مگر اینکه ماهیت برنامه هسته‌ای ایران صرفاً صلح آمیز باشد.
آیا از نظر امریکا توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 در مدت زمان شش ماهه امکان پذیر خواهد بود؟
حتماً شدنی است و ما با شدت و حدت تمام کار می‌کنیم تا قبل از ضرب‌الاجل بیستم ژوئیه به توافق جامع برسیم. نمی دانیم آیا در این حیث موفق می شویم یا خیر.
فضای سیاسی را برای تعامل میان ایران و امریکا چگونه می‌بینید؟
تعاملمان بر سر موضوع هسته‌ای در چارچوب این مذاکرات سازنده و مثبت بود و ان شاءالله اگر حل شود دایره این تعامل گسترده‌تر شود. اما الان آنچه اولویت دارد حل این مسأله هسته‌ای است.
خانم وندی شرمن پس از مذاکرات وین در گفت‌وگو با رسانه‌ها درباره تعامل ایران و امریکا گفته که به عادی شدن رابطه ایران و امریکا امیدوار است. تحلیل شما از مهمترین موانع داخلی امریکا برای برقراری رابطه با تهران چیست؟
ببینید، ریشه کن کردن ریشه‌های عمیق این اختلافات فیمابین، کار آسانی نیست. حتی اگر این مسأله هسته‌ای حل شود، اختلافات جدی بین ایران و امریکا سر جای خودش باقی می‌ماند. اما به قول معروف «نردبان پله پله» و با تعامل به جای تقابل و فرصت سازی به جای فرصت‌سوزی امکان بهبود روابط دوجانبه هست.
آقای روحانی اخیراً در کنفرانس داووس در خصوص تعامل دو کشور ایران و امریکا اعلام کرده‌اند که ایران با هیچ کشوری مشکل و خصومت دائم ندارد، موضع مقامات امریکا در این رابطه چیست؟
اصل مطلب خصومت یا دشمنی یا به قول بعضی‌ها «ایران ستیزی و ایران هراسی» نیست. موضع ما این است که در موارد کلیدی، سیاست و کارکرد جمهوری اسلامی ایران در راستای ثبات زدایی و کاهش امن وآرامش منطقه‌ای است و در داخل هم ایران باید به حقوق بشر شهروندان خود احترام بگذارد.
ما با ایران مستقل و مقتدر مشکلی نداریم، اما نقشی که ایفا می‌کند باید مثبت و سازنده باشد.
آیا در صورت حل مسأله هسته‌ای می‌توان گفت ایران و امریکا به حل سایر مشکلات بپردازند و وارد دوران تازه ای از تعامل شوند؟
خدا بزرگ است، یا به قول معروف، «اول چاه را بکن بعد مناره را بدزد» بگذاریم مسأله هسته‌ای به طور مرضی الطرفین حل شود، بعد در مورد مسائل دیگر تفکر و تعمق کنیم.