در جهان امروز بانکداری اسلامی توانسته است خود را به عنوان یک سیستم مالی مقتدر مطرح کند و اکنون در بسیاری از کشورها، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، نه تنها بانکداری و مالیه اسلامی در کنار نظام بانکی متداول در حال فعالیت است، بلکه در برخی موارد نیز پیشرو بوده است.

 سیاست گذاری برای پیشرفت اقتصاد اسلامی به عنوان ستون فقرات جامعه اسلامی ایران همواره توسط نخبگان این حوزه در حال انجام است تا خط سیر اعتلای این سیستم را ترسیم کند.

به مناسبت هفته بانکداری اسلامی با محمدرضا قربانی، مدیر عامل بانک دی گفتگو کردیم.

در ادامه شرح این مصاحبه را می خوانید:

بانکداری اسلامی ، حذف ربا از عملیات بانکی

  بانکداری اسلامی، نوعی سیستم بانکداری است که مبتنی بر قوانین اسلامی و نظریات اقتصاددانان و کارشناسان علوم بانکی و علمای اسلام است. اگر مولفه های اصلی بانکداری اسلامی را حذف ربا از تمامي عملیات بانکی و انطباق عملیات بانکی با موازین شرعی بدانیم، اساس بانکداری اسلامی، تسهیم سود، مشخص بودن مسیر مصرف منابع و نظارت بر عملیات بانکی خواهند بود.

بر این اساس در بانکداری سنتی(ربوی) بین بانک و مشتری و گیرنده تسهیلات یک رابطه مستقیم وجود دارد و به واسطه وجود همین رابطه مستقیم، رابطه دائن و مدیون بوجود می آید، اما در بانکداری اسلامی وجوه سپرده‌گذاران طبق موازین شرعی و حقوقی و درقالب عقود معین سرمایه گذاری می شود.

در مبحث بانکداری اسلامی، موضوع سود و حداقل سود مورد انتظار پیش کشیده می شود که با ربا(بهره)، به معنی دریافت هر مبلغ اضافه بر روی دین مشروط بر اینکه قبلاً شرط شده باشد، تفاوت هایی اساسی دارد، از جمله این که سود با توافق طرفین تعیین و به نسبت های مورد توافق پرداخت می شود، ولی ربا از طرف وام‌دهنده(دائن) تعیین و به هر نرخ یا نرخ های ثابت از قبل تعیین شده، پرداخت می گردد.

سود نظام بانکداری بدون ربا ریشه در ایدئولوژی و ارزش های اقتصاد اسلامی دارد و تحقق آن مستلزم استقرار عدالت اقتصادی و اجتماعی و نیز توزیع عادلانه درآمد و ثروت در جامعه است.

از طرفی بانکداری اسلامی برخلاف دیدگاه سایر موسسات مالی که هرگز ارتباط بین بانکداری واصول اخلاقی را نپذیرفته اند، پایبند به اصول اخلاقی است.

اصول بنیادین بانکداری اسلامی ، وجه تمایز آن با بانکداری متعارف

  بانکداری اسلامی نظام از الگویی جامع تر به نام اقتصاد اسلامی می باشد. در نظام بانکداری اسلامی اولین و مهم ترین اصل که روح و ماهیت اسلامی را در آن متجلی می سازد و نقطه افتراق قابل توجهی میان این نوع از بانکداری با بانکداری متعارف شکل می دهد ، موضوع اصل بودن عدالت در نظام اقتصاد اسلامی می باشد.همچنین سازگاری تمامی رفتارها با اخلاق اسلامی اصل دیگری از اصول بنیادین بانکداری اسلامی محسوب می شود و آزادی عوامل اقتصادی و ذینفعان نظام بانکی در تصمیم گیری ها و ارتباط و تناسب روابط پولی و اعتباری با بخش واقعی را می توان از دیگر اصول این نظام بانکداری برشمرد.

 بانکداری اسلامی ، زمینه ساز تحقق اقتصاد مقاومتی

بانک به عنوان شریان حیاتی جامعه در عرصه اقتصاد باید با ضوابط اسلامی همخوانی کامل داشته باشد تا علاوه بر اخد مجوزهای شرعی لازم از مکانیسم های رسمی قانونگذاری در جامعه بتواند اطمینان قلبی را برای مردم   ایجاد نماید تا سرمایه های خود را راهی بانک کنند. بانک‌ها مهم ترین نقش را در تحقق اقتصاد مقاومتی دارند؛ زیرا اقتصاد مقاومتی و فعالیت‌های اقتصادی نیازمند تامین مالی است. امروزه هیچ فعالیت اقتصادی با منابع داخلی بنگاه ها نمی‌تواند به شکل قوی اداره شود و احتیاج به تامین مالی دارد و در کنار آن هدایت سرمایه به بخش اولویت‌دار اقتصادی، جایگاه مهمی برای بانک‌ها ایجاد می کند.

امروزه اگر بخواهیم منابع ملی را که عمده آن در اختیار بانک‌ها و بازار پول است هدفمند توزیع کنیم به نظام بانکی همسو با اقتصاد مقاومتی و در قالب بانکداری اسلامی نیاز داریم.

رونق اشتغال و تولید با اجرای بانکداری اسلامی

اگر بندهای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی را مطالعه کنیم، می بینیم که بیشترین ارتباط را نهادهای بانکی و پولی می توانند داشته باشند. به طوری که بانک مرکزی با سیاست گذاری و بانک های عامل با اجرای صحیح سیاست ها می توانند منابع راکد که در اختیار خانواده ها و اشخاص حقیقی و حقوقی است را جمع آوری کنند و با هدفمندی به سمت تولیدی های فعال‌ هدایت کنند.

بانک ها می‌توانند سرمایه هایی را که به سمت فعالیت های کاذب حرکت می کند مثل خرید زمین، ساخت واحدهای مختلف و حتی طلا و ارز که سرمایه‌گذاری احتکاری به حساب می‌آیند به سمت فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی، معدن، مسکن و تولید سوق دهند و بدین ترتیب برای جوانان ایجاد اشتغال کرده و برای جامعه ایجاد درآمد کنند تا تولید ملی را ارتقا ببخشند.

همچنین بانک‌ها می توانند با حرکت به سمت نرخ های تعادلی سود،جهت گیری فعالیت های اقتصادی کشور را ساماندهی مجدد کنند و سرمایه های کوتاه مدت جامعه را جمع آوری کرده و به سرمایه های میان مدت و بلندمدت تبدیل کنند و در اختیار فعالان اقتصادی که به امر تولید می پردازند قرار دهند.

توزیع عادلانه ی سود و هزینه‌ ی بانکی در نظام بانکداری اسلامی

امروزه خیلی از بنگاه‌های اقتصادی با اینکه احتیاج به تامین مالی و نقدینگی دارند؛ به دلیل بالا بودن نرخ، اقدامی برای گرفتن تسهیلات نمی‌کنند و فقط در حد سرمایه در گردش که امور روزمره شان بگردد، تقاضای تسهیلات می کنند؛ اما طرح های توسعه ای و سرمایه‌گذاری‌های اساسی شان را به دلیل اینکه می‌دانند با این نرخ ها ارزش اقتصادی ندارد، وارد نمی‌شوند.

لازمه آن این است که هم بانک مرکزی به صورت فعال وارد شود و هم بانک ها به صورت منسجم این نرخ‌ها را کاهش دهند تا بتوانند اصطلاحاً زمینه را برای شکل گیری تقاضاهای تسهیلات برای طرح های توسعه و سرمایه گذاری فراهم آورند.

_{نقش موثر نظام بانکداری اسلامی در کاهش زمینه‌های ایجاد بحران‌های مالی}

یافته ها در طول سال های گذشته تا کنون نشان می دهد که ویژگی های نظام بانکداری اسلامی باعث تضعیف عوامل زمینه ای ظهور بحران های مالی می شود. سهیم شدن سپرده گذار در سود و زیان فعالیت اقتصادی، تعهدات به نسبت بلند مدت سپرده گذاران ، همسانی و هم زمانی نسبی تعهدات پرداختی و دریافتی و همسو بودن حرکت هزینه ها و سودهای انتظاری سرمایه گذاری را می توان از جمله ویژگی های موثر این  نظام در کاهش زمینه های بحران ساز مالی برشمرد.

در واقع باید گفت در نظام بانکداری اسلامی عوامل موثر در آسیب پذیر شدن و افزایش بی ثباتی نظام های مالی کاهش می یابد و این نظام نسبت به نظام استقراض بر پایه نرخ بهره ، آسیب ناپذیرتر و با ثبات تر است.

بنیاد بانکداری اسلامی ، حرکت به سمت توسعه پایدار

تصويري كه از بانكداري اسلامي در اذهان عمومي ثبت شده منحصر به حذف نظام بهره بانكي و پرداخت تسهيلات قرض الحسنه مي شود، ولي گزاره هاي متعددي در بانكداري اسلامي وجود دارند كه در بخش هاي اقتصادي، اعتباري، تجاري و توليدي كشور مي توانند منشا توسعه و پيشرفت باشد. بنياد بانکداری اسلامی مبتنی بر اقتصاد مقاومتي و ايجاد ساختار مناسب اعتباري و پولي است كه ريشه اصلي حركت به سمت توسعه پايدار محسوب مي شود. بانکداری اسلامی واقعيتي است كه باید ابعاد و زواياي تاثيرگذار آن در جامعه ترویج شود تا فرهنگ ربا از تار و پود اقتصاد و بازرگاني كشورمان رخت بربندد و گفتمان بانكداري اسلامي كه ديدگاهي متاثر از اقتصاد پوياست جايگزين شود.

توجه به فرهنگ سازی بانکداری اسلامی در بانک دی

توجه به فرهنگ‌سازی بانکداری اسلامی یک ضرورت برای گسترش این نظام است و بایستی نظارت شرعی و نظارت اجرایی را در سیستم بانکی تقویت کنیم . بانک دی  با رعایت اصل بهینه گی اقتصادی و ارایه عملیات بانکی شرعی و نوین سعی بر آن دارد با بهره گیری از اصول متعالی بانکداری اسلامی در راستای ترویج و توسعه این نظام بانکداری گامی موثر بردارد و  كاركنان بانک دی در تمامی شعب آمادگی دارند با آگاهي از ابعاد مختلف بانكداري اسلامی از ظرفيت های بزرگ آن استفاده کنند.