به گزارش خبرنگار سینمایی خبر ایران، ناصر تقوایی در مراسم تجلیل‌اش با اشاره به اینکه می‌گویند کم کار است و کار نمی‌کند، گفت: این سخنان خیلی به واقعیت نزدیک نیست. هیچ کس در این مملکت مرا ممنوع الکار نکرده است اما در جو فرهنگی کشور ما نمی‌توانی کار خودت را بکنی.
وی که شامگاه 29 خرداد ماه در خانه هنرمندان ایران سخن می‌گفت، ادامه داد: من هیچ وقت به کار فرهنگی به عنوان شغل نگاه نکردم. مسعود (کیمیایی حاضر در برنامه) خیلی منصفانه گفت. او با اینکه پرکار بوده آیا فیلم‌هایی که ساخته به اندازه‌ی خودش و کارنامه‌اش بوده است؟ جامعه تصور دیگری از ما دارد که خودمان آن را به او داده‌ایم. ما دستی دستی خودمان را به جامعه بدهکار کرده‌ایم و وقتی نتوانیم به این بدهکاری پاسخ مناسبی بدهیم، عدم توفیق شروع می‌شود.
این کارگردان افزود: وقتی موفق نمی‌شوی که به نوعی کار خودت را انجام بدهی، ناگهان سررشته از دستت خارج می‌شود شاید نقاش‌ها که تنهایی کار می‌کنند خیلی خوششان باشند آنها اگر اثر هنری‌شان هم در اینجا به نمایش در نیاید بالاخره در جایی در دنیا مخاطب خودش را دارد، اما سینما اینگونه نیست. سینما و فیلم برای همه مردم است
مطلقا آدم کم کاری نیستم
تقوایی در ادامه سخنانش با اشاره به تدریس فیلمنامه‌نویسی به جوانان در سال‌های گذشته گفت: من مطلقا آدم کم کاری نیستم هفته‌ای سه، چهار روز تدریس سینما به جوانان را دارم که امیدوارم همه‌شان به نوعی در سینما جا باز کنند. تدریس کار سهل و ساده‌ای نیست.
وی ادامه داد: من با این بچه‌ها فیلمنامه نویسی کار می‌کنم و به آنها یاد می‌دهم که داستان، ادبیات است و فیلمنامه ، فیلمنامه. به آنها یاد می‌دهم که داستان ابتدا باید به فیلمنامه تبدیل شده و سپس جلوی دوربین برود و در واقع این حلقه مفقوده را با آنها کار می‌کنم. واقعیت این است که هنوز هستند کسانی که به دلیل علاقه‌مندی به سینما خودشان داستان را می‌نویسند، آن را به فیلمنامه تبدیل می‌کنند و بعد هم می‌سازندش. مانند من ، کیمیایی، مهرجویی یا علی حاتمی. اما واقعیت این است که هر کدام از این کارها یک فعالیت تخصصی مجزا در دنیا است.
کارگردان «ناخداخورشید» با تاکید بر اینکه پرکارتر از گذشته است، گفت: من تاکنون 15 مستند ،4 فیلم کوتاه، 7 فیلم بلند و یک سریال 16 ساعته دارم. مگر عمر آدم چقدر است؟ البته اگر شاید تنها به تعداد فیلم‌های سینمایی‌ام نگاه کنید به نظر برسد که کم‌کار هستم اما معتقدم الان پیشرفته‌ترین کار مستندسازی است.
وی سپس با ابراز تاسف از اینکه نتوانست طرح ساخت مستندی درباره ایران را با پیگیری 10 ساله‌اش در فارابی تصویب کند، گفت: حدود 10 سال با بچه‌های فاربی سروکله می‌زدم که از هر استان ایران مستندی تهیه شود.آن موقع ایران فقط 20 استان داشت و اگر می‌توانستیم 20 مستند خوب الان تهیه کنیم، آن مجموعه برای کسانی که ایران را نمی‌شناسند چقدر مفید بود و می‌توانست تیراژ خوبی هم داشته باشد اما 10 سال موفق به تصویب آن نشدم. حتی ناشرانی را هم برای آن پیدا کرده بودم اما طرح تصویب نشد.
انتقاد تند و تیز ناصر تقوایی به سانسور واژه در سال‌های اخیر
تقوایی در ادامه سخنانش با بیان اینکه امروز در ادبیات بیش از سینما مشکل داریم، اظهار کرد: تاکنون سانسور، سانسور مضمونی بوده است اما امروز دیگر صحبت از مضمون نیست و کاری با آن ندارند. بلکه با واژگان کار دارند و می‌گویند فلان واژه را استفاده نکنید. حتی شنیده‌ام با دیوان اشعار بزرگان ما به خاطر استفاده از کلامتی مانند «می» مشکل دارند. همین باعث شده است که در سال‌های اخیر تقریبا هیچ چیز با ارزشی از زیر دست سانسورچی‌های ما عبور نکند.
وی ادامه داد: به نظرم شاید این کار شکل ناشیانه‌ای داشته باشد اما آن را به شدت فکر شده و اندیشمندانه می‌دانم. اگر این روند بخواهد ادامه دار باشد ، ادبیات به سرنوشتی بدتر از سینما دچار می‌شود. آن هم سینمایی که به نوعی دارد به دوران فیلم فارسی منتهی در پوشش اخلاقی باز می گردد.
کارگردان «کاغذ بی‌خط» با انتقاد از وزارت ارشاد خاطرنشان کرد: من نوشته‌های زیادی دارم اما کجا باید چاپش کنم؟ کجای دنیا واژه‌ها مجرم شده‌اند. وزارت ارشاد چرا این موضوع را نادیده می‌گیرد؟ آنجا جایی است که باید به هر امر فرهنگی مجوز بدهد. وقتی نگاه می‌کنم می‌بینم افرادی که برای مدیریت آن سازمان انتخاب می‌شوند جنبه فرهنگی داشتند و افرادی برگزیده بودند. اما چرا به این موضوع توجه نمی‌کنند؟
کنایه ناصر تقوایی به فرهنگستان زبان فارسی
ناصر تقوایی با اشاره به تقدیر واژه‌ها توسط فرهنگستان زبان فارسی، این کار را دور باطل دانست.
او پس از صحبت کردن درباره سانسور واژه‌ها گفت: در دو مقطع در کشور ما یک بیماری ایجاد شد که مدام نام‌ها را عوض می‌کردیم. همه جای دنیا وقتی روی چیزی اسمی می‌گذارند، بقیه دنیا آن را به همان اسم صدا می‌زنند.
وی ادامه داد: چطور است که تلویزیون را به عنوان یک واژه خارجی قبول کردیم اما می‌آییم و هلی‌کوپتر را می‌گذاریم چرخ بال ؟ هلی کوپتر چرخ دارد؟ بال دارد آن هواپیما و پرنده است که بال دارد نه هلی کوپتر و آن چیزی که آقایان مدنظرشان است ملخک است. جالب است که چنین چیزی را فرهنگستان زبان فارسی ما تصویب کرده است.
این کارگردان سینما خاطر نشان کرد: مدام سر خودمان را به چیزهایی گرم می‌کنیم که دور باطل است اما در مقابل با سانسور واژه‌ها در جهت نابودی زبان فارسی گام بر می‌داریم.سانسور همیشه اخلاق را دستاویز قرار می‌دهد و به این بهانه هر دخل و تصرفی در آب و رنگ زبان خودمان انجام می‌دهیم.
تا وقتی سانسور این طور باشد، نمی توانم کار کنم
ناصر تقوایی در پایان سخنانش ضمن تشکر از برگزاری این مراسم اظهار کرد: از همه دوستانم مانند مسعود کیمیایی و دیگران خواهش می‌کنم یا حتی اگر می‌توانند در ماه یک ساعت تجربیاتشان را به بچه‌های علاقه‌مند منتقل کنند. به نظرم این کار بسیار مهم است.
این کارگردان پیشکسوت سینما سپس در پایان سخنانش اظهار کرد: تا وقتی که سانسور این طور عمل می‌کند، من نمی‌توانم کار کنم. همسرم می‌داند که چقدر کار نوشته شده دارم. اما نمی‌توانم آنها را چاپ کنم. اگر قرار است کاری کهنه بشود، بگذارید بشود.
سخنرانی سرسنگی درباره تقوایی
در ابتدای مراسم «شب ناصر تقوایی»، مجید سرسنگی در سخنانی تقوایی را از معدود سینماگران آشنا با ادبیات و دست به قلم معرفی کرد و درباره‌ی او گفت: سینما برترین هنر دوران ما و ناصر تقوایی از جمله نوادر و نوابغ سینمای ایران است. او به دلیل پیوند دیرینش با ادبیات ، بیش از سایرین به اقتباس سینمایی روی آورد اما او در این دست از آثارش صرفا به اقتباس بسنده نمی‌کرد بلکه آنها را رنگ و بوی هویتی ملی می‌بخشید.
مدیرعامل خانه هنرمندان سپس درباره وجوه هنری مختلف ناصر تقوایی مانند مستندسازی ، عکاسی و... سخن گفت.
این مدیر پس از آن درباره آرمان‌گرایی این کارگردان بیان کرد: آرمان گرایی در ناصر تقوایی یکی از ویژگی‌های مهم اوست که همین باعث شده چند اثر ناتمام داشته باشد. هرچند که در روزهای اخیر خبرهایی درباره پیگیری ساخت مجدد چند پروژه توسط وی منتشر شد که جای خوشحالی دارد.
کیمیایی: کاش من هم مانند تقوایی فیلم نمی‌ساختم
سپس مسعود کیمیایی به عنوان دوست دیرین ناصر تقوایی روی سن دعوت شد و گفت: برای اولین‌بار با خودم دست نوشته آورده‌ام که چیزی از قلم نیفتد اما فکر می‌کنم به خاطر وسعت ناصر تقوایی باز هم چیزهایی از قلم بیفتد.
وی درباره تقوایی بیان کرد: ناصر تقوایی یک دوست کامل، محرم کامل و یک سختی کشیده کامل است. من همیشه مخالف بودم که چرا ناصر فیلم نمی‌سازد. اگر او فیلم بسازد تنهایی ما را پر می‌کند و رشادتی به کار ما می‌دهد.
کارگردان «قیصر» ادامه داد: ما از دوره‌ای نمی‌آییم که فیلم‌ها را روی موبایل و داخل اتومبیل ببینیم. من نمی‌دانم چطور می‌شود سقوط امپراطوری رم را در موبایل و یا اتومبیل دید. برای ما سینما و حرفی که می‌زنیم جدی است. تقوایی با ادبیات، با فیلم کوتاه، با سریال، با عکاسی و فیلم بلند هر آنچه کرده از شاهکارها بوده است.
مسعود کیمیایی که به نظر می‌رسید همچنان از حواشی تند و تیز مصاحبه چندی قبلش دلخور است، در پایان سخنانش گفت: تقوایی مرد طاقت است و حالا به ما می‌فهماند که عاقلانه رفتار کرده است چون حالا می‌فهمی که با این سنت نمی‌توانی به کسی که در جیبش اسلحه دارد، از عدالت حرف بزنی. ای کاش من هم مانند ناصر فیلم نمی‌ساختم.
پورصمیمی: خانه نشین کردن تقوایی نخبه کشی نیست، خودکشی است
در ادامه این مراسم سعید پورصمیمی که سابقه همکاری با ناصر تقوایی را دارد، روی سن رفت و درباره او گفت: تقوایی از معدود کارگردانان اواخر دهه 40 بود که چند چیز را با هم داشت و به سینما آورد؛ تسلط بر تکنیک سینما، ادبیات، سناریو نویسی، شناخت بازی بازیگر و صحنه آرایی به علاوه دید خاص عکاسی.
وی ادامه داد: قبل از او، سینمای ما دست کسانی بود که تنها در یک رشته تسلط داشتند مانند مرحوم نصرت‌الله محتشم، مجید محسنی، عطا الله زاهد و... اینها از دنیای تئاتر آمده‌اند و سینما را بیشتر تئاتری می‌دیدند اما همه آن ویژگی‌هایی که گفتم در ناصرتقوایی جمع بود. احاطه تقوایی در این مسائل منجر به این می‌شود که او در سینما یکسری کار انجام می‌دهد که ظاهرا از نظر اکران و اقبال عمومی ناموفق اند اما از آن طرف سریالی برای مخاطب عام می‌سازد که هنوز پرمخاطب‌ترین سریال ساخت ایران است.
این بازیگر پیشکسوت سپس با کنایه به برخی‌ها که در سینما فقط نگاتیو سوزانده‌اند، گفت: در سال‌های قبل یکسری آدم بیهوده آمدند، بیهوده ماندند و بیهوده رفتند و چه نگاتیوهایی که بیهوده اکسپوز کردند و ناصر تقوایی همه این سال‌ها در خانه بود. اشکال کار در کجاست؟ شاید باید بعضی‌ها را پیدا کرد و به آنها تبریک گفت چون خوب موفق شدند که ناصر را خانه نشین کنند.
سعید پورصمیمی در پایان سخنانش خانه نشین کردن تقوایی را خودکشی دانست و گفت: در این سینما بحران زده امروز، چرا باید جای تقوایی خالی باشد؟ این فراتر از نخبه کشی است و بیشتر به خودکشی می‌ماند. آنها خودشان را کشتند نه ناصرتقوایی را، چون تقوایی همیشه تقوایی است.
صحبت‌های همسر تقوایی
پس از سعید پورصمیمی، مرضیه وفامهر همسر ناصر تقوایی روی سن رفت و گفت: من این شانس را داشتم که در 21 -22 سالگی بهترین انتخابم را انجام دادم.
او سپس سخنانی را در تمجید تقوایی به زبان آورد و گفت: الان که به عقب نگاه می‌کنم متوجه می‌شوم که گرایش من به یک جسم نبود بلکه گرایش به یک تخیل لایتناهی بود که هنوز هم برای من هست. اما هر لحاظ برایم سخت‌تر می‌گذرد وقتی که نگاه می‌کنم این نیروی برتر هستی چطور باید از بین برود! ایمان دارم که تقوایی یگانه است و هیچ کس نتوانسته است مانند او چُنان سینمایی داشته باشد. از نظر من سینمای تقوایی در حد بالاترین سینماگران جهان است اما همسر دوم او یکبار به من می‌گفت تقوایی تا زنده است شناخته نمی‌شود.
وی اظهار کرد: من او را ستایش می‌کنم چون او نیم قرن سالم زندگی کرده و تمام وجودش هنر است.
وفامهر در بخش دیگری از سخنانش گفت:حتما در این سالن خانم‌هایی هستند که که زاییدن طبیعی داشته‌اند، اما من نزاییدم . تنها می‌دانم زاییدن بند بند آدم را آب می‌کند. داشتن فرزندان 9 ماهه و همیشه پا به زا بودن خیلی سخت است. دوست داشتم این درد را خودم می‌کشیدم چون دیدن درد یک عزیز مانند ناصر تقوایی خیلی سخت است.
همسر ناصر تقوایی از کم کار شدن وی به عنوان قتل اندیشه یاد کرد و ابراز عقیده کرد: کشتن اندیشه بالاترین قتل است. اندیشه‌های بسیاری کشته شدند اما هیچ قانونی وجود ندارد که از اندیشمندان دفاع کرده و قاتلان را محاکمه کنند. حذف فیزیکی احمقانه است اما حذف اندیشه هوشمندانه است. کاری که با تقوایی شد. طیف جامعه‌ای که صای او را نشنید تا رشد کند. چون او هر فیلمی که ساخت دروازه‌ای را به سوی سینمای ایران باز کرد.
مرضیه وفامهر در پایان سخنانش شعری را با آغاز «پی تی کو پی تی کو» درباره ناصر تقوایی خواند و تقوایی را به اسب سرکش خانه‌اش تعبیر کرد.