جعفری: دلم می خواهد آتش به پولم بزنم/ به جای اینکه بروم در شمال ویلاسازی کنم، سرمایه ام را به تئاتر می آورم / شفیعی: هر کسی از راه نرسیده، تهیه‌کننده تئاتر می‌شود

به گزارش خبرایران، در کشور ما تهیه کنندگی تئاتر مفهوم تقریبا نوظهور و جدید محسوب می شود که اندکی بیش از یک دهه عمر دارد. اتفاقی که در تئاتر افتاد، این بود که بسیاری به عنوان تجربی تهیه کننده شدند. نمایش ها در مقطع زمانی طولانی، با حمایت دولت روی صحنه می رفت. ما در تهران یا شهرهای دیگر سالن های خصوصی نداشتیم. تعدادی سالن در اختیار دولت یا وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی بود. قراردادهای حمایتی با گروه ها می بستند و هزینه را پرداخت می کردند و گروه نمایش خود را روی صحنه می برد. دقیقا از زمانی که بحث خصوصی سازی در تئاتر به وجود آمد و حمایت های مالی به صورت دایمی که دولت انجام می داد، از تولید تئاتر برداشته شد، اگر نمایشی می خواست روی صحنه برود، نیاز به این بود که پولی وجود داشته باشد که بشود کارهای ابتدایی را انجام داد. تعدادی سرمایه گذار وارد تئاتر شدند. در سال های بعد پای کسانی دیگر را در تئاتر باز کرد که سبقه تهیه کنندگی نداشتند. 

علی جعفری در برنامه زنده گیومه رادیو نمایش با امیر حسین شفیعی، تهیه کننده و کارگردان تئاتر به گفتگوی جنجالی در خصوص مسایل مربوط به تهیه کنندگی تئاتر پرداخت:

 

جعفری: آیا تهیه کنندگی تئاتر جزو مشاغل پر خطر محسوب می شوند؟

شفیعی: از لحاظ اقتصادی در وضعیت کنونی جامعه ما خیلی پر خطر است. مخصوصا که هیچ تعریف خاصی وجود ندارد. ضوابط و قوانین مشخصی وضع نشده است. البته عموما در کشور ما مسایل و پدیده ها به وجود می آیند و بعد برایش تصمیم گیری می کنند. همانطور که تئاتر خصوصی در سال های پیش ایجاد شد و بعد تصمیم گرفتند که چطور آن را ضابطه مند و قانون مند کنند. ما سال هاست که تایتل تهیه کنندگی در پوستر نمایش ها درج می شود بدون اینکه بدانیم تهیه کننده کیست و چه وظایفی دارد و اصلا چه کسی می تواند تهیه کننده باشد. امروز هر فردی بیرون یا درون جامعه تئاتر برای شروع پیشکسوت، بزرگ تر، چهره های سرشناس به عنوان تهیه کننده حضور دارند و هیچ ضابطه ای وجود ندارد و متاسفانه با تمام سختگیری هایی که شورای ارزشیابی و نظارت بر تئاتر انجام می دهد در خصوص محتوا و فرم اجرا و آثار اما می بینیم که در حوزه تهیه کنندگی هر کسی اسمش به عنوان تهیه کننده درج می شود. واقعا خیلی از مسایل و مشکلات را هم به وجود آورده است. یعنی بسیاری از افرادی که ورود می کنند، تخصص کافی را ندارند و اینکه وضعیت خوبی برای گروه تئاتری به وجود نخواهد آورد.  

 

جعفری: امروزه دو دسته در تئاتر و بخش خصوصی تفکیک می شوند. اول کسانی که از مجموعه تئاتر وارد حوزه تئاتر با تجربیات خود شدند. دوم کسانی هستند که بدون داشتن کوچکترین سابقه وارد شدند و تهیه کننده شدند. شاید این بحث از اختلاط دو مفهوم به وجود آمده است. ما در سینما، سرمایه گذار و تهیه کننده داریم. شاید هم یکی باشد به لحاظ حقیقی و حقوقی اما وقتی بحث به تئاتر کشیده می شود، منظور ما یک نفر هست. یعنی کسی که سرمایه گذاری می کند. به صورت نقد یا اعتباری وارد تئاتر می کند که نمایش روی صحنه برود. بحث سرمایه گذاری، صرفا اقتصادی است اما وقتی در مورد تهیه کنندگی صحبت می کنیم، تهیه کننده سینما تخصص فنی در حوزه سینما دارد. آیا به دلیل این نیست که ما در تئاتر هنوز این مساله را داریم چون تهیه کننده، سرمایه گذار است؟

شفیعی: اصلا ما نمی دانیم که از عنوان تهیه کننده در تئاتر، چه مفهومی می رود. کاملا درست می گویید. امروز، آفت ها و اتفاقاتی دارد به وجود می آید که خیلی خطرناک است. تصور کنید که دوستی پیدا می شود به عنوان مثال مبلغ 50 میلیون کمک می کند و نامش به عنوان تهیه کننده و قراردادی می بندد با گروه که شما 70 میلیون تومان باید به من برگردانید. یعنی گروه باید به کسی که 50 تومان داده، 70 میلیون برگرداند؟

 

جعفری: یعنی از سرمایه گذاری هم تبعیت نمی کند؟

شفیعی: نه اصلا چیزی فراتر است. اسم این نمی تواند تهیه کنندگی باشد. به نظر من یک فعال اقتصادی است. از این دست اتفاق بسیار وجود دارد. البته نکته ای را هم بگویم. چرا این وضعیت در تهیه کنندگی به وجود می آید؟ یکی از دلایلش این است که ضوابط و قانونی وجود ندارد و هر کسی می تواند ورود کند. متاسفانه بیش از دو سال است که من و  5 نفر از دوستانم پیگیر آیین نامه و اساسنامه تشکیل کانون تهیه کنندگان خانه تئاتر هستیم و این آیین نامه نوشته شده و دو سال رویش کار کردند. با کانون کارگردانان و فعالان حوزه تهیه کنندگی در سینما مشورت کردیم و حتی با هیات مدیره صحبت کردیم اما کماکان این آیین نامه سرگردان است و تصمیم برایش گرفته نشده است. ما اعتراض داریم به عنوان بخشی که می خواهد به تولید تئاتر کمک کند و اعتقاد داریم که باید قانون مند و نظام مند شود و هر کسی با هر ایده ای نباید درحوزه تئاتر ورود پیدا کند. بخش سرمایه گذاری باید از تهیه کنندگی جدا شود. 

 

جعفری: شرط کارگردانی عضویت در انجمن کارگردانی خانه تئاتر و شرط بازیگر شدن هم عضویت در انجمن بازیگران نیست. پس شرط تهیه کنندگی هم در صورتی که کانون مرتبط راه بیفتد، عضویت در آن کانون نیست. نکته بعدی اینکه کسانی می توانند عضو کانون و انجمن شوند که سابقه داشته باشند. چون سینما صنف است اما تئاتر صنف نیست. کانون تهیه کنندگان اگر راه بیفتد، یکی از شرایط عضویت این است که سه تا پنج اثر را تهیه کنندگی کرده باشد. خب اگر این کار را کرده باشد، تهیه کننده است دیگر! 

شفیعی: این بخش را گذاشته ایم که ابتدا سه اثر را در تئاتر سرمایه گذاری کنند و سپس وارد تهیه کنندگی شود. 

 

جعفری: یکی از مباحث این است. چند نمایش را تهیه کنندگی کرده ای؟

شفیعی: حدود 15 اثر. 

جعفری: تهیه کننده در سینما وقتی 10 فیلم تهیه کرده باشد، کل جامعه سینمای ما، او را به عنوان تهیه کننده قبول دارد. شما 15 نمایش را تهیه کرده اید. بنابراین یک تهیه کننده حرفه ای در تئاتر محسوب می شوید. وقتی خود شما که با این همه تجربه و تعداد نمایش، می گویید کسی که می خواهد وارد این کانون شود، سه نمایش سرمایه گذاری کرده باشد، پس شما دوستان که تلاش می کنید این اتفاق خوب بیفتد، فکرتان این است که سرمایه گذار و تهیه کننده یک نفر است. مثلا خود من، علی جعفری، فرض کنید، بیایم و سه نمایش هر کدام، 70-60 میلیون پول بگذارم. آیا حایز شرایط این هستم که بیایم و عضو کانون شوم؟

شفیعی: سرمایه گذاری یک بخش است و تهیه کنندگی بخش دیگر. اما اگر قرار است که کسی وارد حوزه تهیه کنندگی شود، بهتر است ابتدا در نقش مدیر تولید، مجری طرح یا سرمایه گذار فعالیت کند، برادری خود را به جامعه تئاتر ثابت کند و بعد وارد تهیه کنندگی شود. این که خیلی بدتر است که هر کسی از راه نرسیده، تهیه کننده تئاتر شود. هویتی وجود ندارد. تعدادی از کجا و با چه سرمایه ای آمده اند؟ عمدتا اینها اسم هستند. 

 

جعفری: آیا با چه سرمایه ای آمده اند به ما مربوط می شود؟

شفیعی: شاید به ما مربوط نشود. اما از کجا معلوم، سرمایه گزافی را چطور وارد تئاتر می کنند؟

 

جعفری: اصلا ربطی ندارد. هیچ کسی نه تنها در ایران بلکه در هر جای دنیا، می تواند بگوید سرمایه ات از کجا آمده است؟ این وظیفه محاکم قضایی است آن هم در صورتی که مساله ای داشته باشد. پول دارم و دلم می خواهد که به جای اینکه بروم در شمال، ویلاسازی کنم، می آیم و در تئاتر سرمایه گذاری می کنم. به خودم مربوط است و اصلا می خواهم آتش بزنم به پولم. 

شفیعی: حوزه تئاتر از لحاظ اقتصادی سودده نیست. من به عنوان تئاتری نظرم را می گویم. ما در تئاتر مثل حوزه سینما با کار صرف اقتصادی روبرو نیستیم. کار تئاتر قرار است که تولید اندیشه کند. اگر قرار باشد فردا  10 نفر با میلیاردها سرمایه وارد تئاتر شوند و تئاتر را به سمت فضای تجاری سوق دهند، که البته من مخالفش نیستم، اما این نگرانی وجود دارد که این بی قانونی فرصت هایی را برای کسانی ایجاد کند که نسل خانواده تئاتر برایش مهم نیست. مقوله تئاتر اهمیتی ندارد. باید محافظت شود. 

 

جعفری: وقتی که متولی اصلی ماجرا یعنی اداره کل هنرهای نمایشی، نمی خواهد یا نم یتواند حمایت مالی انجام دهد، چه باید کرد؟ یا تولید تئاتر متوقف شود یا سرمایه از بیرون وارد تئاتر شود. باید حفاظت و صیانت شود. اما کسی که پول دارد و وارد تئاتر می شود را مگر می توان گفت که تو حق نداری وارد شوی؟ یا بگوییم که این پول را از کجا آورده ای؟ این جمله که پول خودم است و دوست دارم در تئاتر هزینه کند و جمله معروف سرمایه گذاران است.

شفیعی: اگر ما قانون مند شویم، حداقل می توانیم از فضای تئاتر صیانت کنیم. 

 

جعفری: این قانون را که باید بگذارد؟

شفیعی: ما تعدادی جوان، این دغدغه ها را در قالب آیین نامه نوشتیم و چندین بار هم بازنویسی کردیم و حتی حاضریم این را در اختیار رسانه ها قرار بدهیم. اعتقاد داریم قانون مند بودن، بهتر از بی قانونی است. الان هیچ قانونی وجود ندارد. یک اثر هنری تولید می شود که روز دوم و سوم بلیت هایش فروش نمی رود، از کار بیرون می رود و خداحافظی می کند. طرف تهیه کننده است اما یک قرارداد با عواملش نمی نویسند. من از طرف خانواده تئاتر می گویم، حضور تهیه کننده یعنی امنیت نسبی برای عوامل و کارگردان اما وقتی امنیت نمی آرود و هزار چالش به وجود می آورد و گروه را تنها می گذارد، چه تهیه کنندگی است؟ من به عنوان تهیه کننده به سراغ کارگردانی بروم که بگویم نیاز جامعه این است و این متن و نمایش را کار کنید. الان کجا این اتفاق می افتد؟ 

 

جعفری: آیا با اداره کل هنرهای نمایشی، مذاکره کردید؟

تعامل ما بیشتر با خانه تئاتر بوده است. اما صحبت این بوده که بعد از تشکیل کانون، تفاهمنامه ای را انجام دهیم که حداقل اگر تهیه کننده ای بخواهد فعالیت کند، با تایید و نظر این کانون بتواند ورود پیدا کند. ما پرونده های مالی بسیاری را مرور کردیم. دعواهایی که کارگردانان و بازیگران با تهیه کنندگان دارند. الان هم کارگردان ها فکر می کنند که تهیه کننده هم مثل بازیگر می ماند که اگر نباشد، تئاتر شکل نمی گیرد. واقعا اینطور نیست. بعضی از مجری طرح های ما حسابدار مجموعه هستند. تخصصی ندارند. وقتی گروه نمایشی تکیه کند بر توانایی هنری خودش، قطعا می تواند خیلی کارها را بدون تهیه کننده پیش ببرد. کاری که دو یا سه نفر بازیگر دارد چه تهیه کننده ای احتیاج دارد. وقتی که کمک هزینه هنرهای نمایشی را دریافت می کند. مساله اینجاست که چه کاری نیاز به تهیه کننده دارد و چه کاری ندارد. گروه های نمایشی ما نباید ظرفیت واقعی خود را فراموش کنند. وقتی بحث تهیه کنندگی وارد تئاتر شود که ظرفیت های گروه را از دست دادیم. گروه های نمایشی از هم پاشیدند. به جای اینکه بر توانایی های بازیگران و عوامل تکیه کنیم، عوامل حرفه ای را به سینما آوردیم و استفاده کردیم. فراموش نکنیم که ما گروهی داشتیم که در کنار هم دکور می ساخت، تبلیغات می کرد و این همبستگی از بین رفت، این وضعیت هم پیش آمد. 

  

 

گفتنی است، برنامه زنده گیومه به تهیه کنندگی حسین معصومی و گویندگی مهدی طهماسبی و کارشناسی علی جعفری، از شنبه تا چهارشنبه ساعت 9 صبح تا 10:30 از موج 5/107 قابل دریافت است.