کاهش امیدها برای توافق نهایی ایران و 1+5 تا 3 آذر

زمان به سرعت در حال سپری شدن است و ایران و گروه 1+5 برای کاهش اختلافات تا پیش از پایان ضرب الاجل تعیین شده یعنی سوم آذر ماه (24 نوامبر) فرصت کمی در اختیار دارند.همچنان موضوعات اصلی میان دو طرف حل نشده باقی مانده است و مذاکرات و راه حل های ارایه شده نتوانسته است ایران و 1+5 را در پذیرش خواسته های طرف مقابل متقاعد کند.ظرفیت غنی سازی و چگونگی لغو تحریم ها علیه ایران دو موضوع اصلی است که تاکنون مانع از دستیابی دو طرف به تفاهم و باز شدن مسیر توافق جامع و نهایی شده است. هر چند برخی اخبار تایید نشده از انعطاف دو طرف برای رسیدن به توافق حکایت دارد.در همین رابطه، پایگاه خبری المانیتور در گزارشی مدعی شد که گروه 1+5 طرحی را به ایران پیشنهاد داده که بر مبنای آن این کشور می‌تواند چهار هزار سانتریفیوژ خود را حفظ کند. این در حالی است که تا پیش از این آمریکایی ها خواستار حفظ کمتر از دو هزار دستگاه سانتریفیوژ در ایران بودند.البته بر اساس پیشنهاد جدید گروه 1+5 ایران به شرطی می تواند این تعداد سانتریفیوژ را فعال نگاه دارد که گام‌های دیگری را برای افزایش زمان گریز هسته‌ای‌ بردارد که این گام ها شامل کاهش ذخایر اورانیوم از طریق انتقال آن به کشورهای دیگر است.«توان گریز هسته ای ایران» (Break out) از مهمترین اختلافاتی بوده که همواره مانع از تحقق توافق میان ایران و گروه 1+5 بوده است که در دل آن، اختلافات درباره ظرفیت غنی سازی ایران و تعداد سانتریفیوژها نیز نهفته است. بر همین اساس از مذاکرات وین6 دو طرف تمرکز بیشتری بر این موضوع داشتند تا دیدگاه های یکدیگر را به هم نزدیک کنند. گریز هسته ای مرحله ای است که ایران می تواند به ظرفیت تولید تسلیحات هسته ای دست پیدا کند. به گفته کارشناسان، دولت آمریکا افزایش زمان Break out تا حدود یک سال را معیار ظرفیت غنی سازی قابل پذیرش برای ایران می داند در حالی که ایران عقیده دارد «نیاز عملی» تنها معیاری است که در این زمینه می تواند مورد پذیریش قرار گیرد.مشکل اصلی در واقع اینجاست که خروجی فرمول های ناشی از این دو معیار – یعنی Break out و نیاز عملی ایران - فاصله ای پر نشدنی با هم دارد.بر اساس فرمول Break out، یعنی اگر قرار باشد برنامه غنی سازی ایران به قدری محدود شود که غنی سازی اورانیوم لازم برای یک سلاح (25 کیلو اورانیوم 235) حدود یک سال طول بکشد، ایران نمی تواند بیش از 4000 سانتریفیوژ نسل اول در اختیار داشته باشد.این در حالی است که مقام معظم رهبری، همزمان با مذاکرات وین6 درباره اختلافات ایران گروه 1+5 درباره ظرفیت غنی‌سازی فرمودند: هدف آنها این است که در موضوع ظرفیت غنی‌سازی، جمهوری اسلامی ایران را به ۱۰ هزار سو راضی کنند البته ابتدا از ۵۰۰ سو و ۱۰۰۰ سو شروع کردند، که «۱۰هزار سو محصول حدود ۱۰ هزار سانتریفیوژ از نوع قدیمی است که داشتیم و داریم»، در حالیکه به گفته مسئولان مربوط، نیاز قطعی کشور، ۱۹۰ هزار سو است.»"سو" (SWU- Separate Work Unit) "واحد کار جداسازی" است که بازتاب‌دهنده ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم توسط واحدهای سانتریفیوژ است.توان دستگاه‌های نسل اول سانتریفیوژ ایران یا2 IR- در گزارش‌های مختلف بین ۰.۸ تا ۱.۲ سو برآورد شده است. به این معنا که برای رسیدن به معادل ده هزار سو توان غنی‌سازی اورانیوم، حدود ۱۰ هزار دستگاه نسل قدیم لازم است.البته شاید روی این مسئله باز دو طرف امکان رسیدن به توافق را داشته باشند چرا که در صورت تعهد گروه 1+5 به تامین سوخت مورد نیاز ایران می تواند برای بازه زمانی محدودی که توافق جامع اجرا می شود حدود 6 هزار دستگاه سانتریفیوژ خود را فعال کند.اما آنچه که ایران نمی تواند بپذیرد تعلیق تحریم ها به جای لغو تحریم ها است. جمهوری اسلامی ایران شرط رسیدن به توافق نهایی با گروه 1+5 بر اساس توافق مقدماتی در ژنو3 موسوم به "برنامه اقدام مشترک" را پذیرش طرف مقابل به خصوص آمریکا برای لغو کامل تحریم ها می داند.در مقدمه برنامه اقدام مشترک مورد توافق ایران و گروه 1+5 در ژنو3 آمده است «... راه حل جامع متضمن یک برنامه غنی‌سازی با تعریف مشترک و محدودیت‌های عملی و اقدامات شفاف ساز به منظور تضمین ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای می‌باشد... این راه حل جامع شامل یک فرایند متقابل و قدم به قدم می‌باشد و به رفع همه جانبه تمامی تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی مربوط به برنامه هسته‌ای ایران می‌انجامد.»با این وجود به دلیل مخالفت های کنگره آمریکا - که بیشترین و هوشمندانه ترین تحریم ها را علیه ایران وضع کرده است- با رسیدن به توافق جامع و نهایی با ایران سبب شده است که اکنون کاخ سفید در گام نهایی رسیدن به توافق جامع در ارایه تضمین به ایران برای لغو تحریم ها ناتوان باشد و خواستار پذیریش تعلیق تحریم ها به جای لغو تحریم ها از جانب ایران باشد.آمریکایی ها معتقدند که با تعلیق تحریم ها به جای لغو کامل آن می توان ساختار و سازماندهی تحریم ها علیه ایران را حفظ کرد که در صورت عقب نشینی ایران از توافق به سرعت تحریم ها را علیه ایران اعمال کرد. موضوعی که ایران آن را خلاف توافق مقدمانی ایران و گروه 1+5 می داند.امروز نیز مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه و عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در برنامه صبح با خبر درباره نحوه لغو تحریم ها گفت: جمهوری اسلامی ایران نمی پذیرد تحریم ها تک تک لغو شود یا اینکه توافق شکل دیگری پیدا کند.وی افزود: طبقه بندی تحریم‌ها را قبول نداریم، غرب باید تحریم ها علیه ایران را یکجا بردارد. اگر غربی ها واقعاً دنبال حل مسئله هسته ای هستند نباید دنبال بهانه جویی باشند و باید با واقعیت های ایران کنار بیایند.وی گفت: ما قبول نداریم طبقاتی برخورد کردن با تحریم ها را یعنی یک طبقه تحریم‌های اقتصادی، یک طبقه تحریم های تجاری و یک طبقه تحریم های سیاسی و یا چیزهای مختلف باشد، بلکه با تحریم ها باید بصورت واحد برخورد شود. تخت روانچی با بیان اینکه لغو تحریم پله پله از نظر ما قابل قبول نیست، تاکید کرد: اینکه تحریم ها باید برداشته شود اصلا مبنای صحبت ما برای توافق در ژنو است و کلمه ای که به کار رفته لغو تحریم‌ها است و ما به کمتر از این رضایت نمی‌دهیم.وجود چنین شکاف و اختلافی سبب شده است که این روزها امیدواری کمی برای دست یابی ایران و گروه 1+5 به توافق جامع و نهایی وجود داشته باشد.در همین رابطه خبرگزاری فرانسه به نقل از یک دیپلمات غربی ادعا کرد: شانس بسیار کمی برای حصول توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 تا پایان ضرب‌الأجل 24 نوامبر وجود دارد.یک دیپلمات غربی نزدیک به مذاکرات هسته‌ای روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه، اظهار کرد: تنها کمتر از یک ماه برای دستیابی به نتیجه نهایی فرصت باقی است. ما امیدواریم که به این نتیجه برسیم اما شانس بسیار کمی برای آن وجود دارد.