افزایش سلامت روان یکی از شاخص‌های مهم توسعه است

به گزارش  خبرایران از پایگاه معاونت اجتماعی وزارت بهداشت؛ در این نشست که در محل معاونت اجتماعی وزارت بهداشت به ریاست دکتر سید محمدهادی ایازی برگزار شد، مدیران و کارشناسان شهرداری تهران، پزشکی قانونی، جمعیت هلال احمر، سازمان صدا و سیما، نیروی انتظامی، سازمان بهزیستی، سازمان بسیج مستضعفان، معاونت زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت بهداشت حضور داشتند.

در آغاز نشست، ایازی ضمن بیان سابقه تشکیل ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی حوزه سلامت گفت: برابر بند 9 طرح تقسیم کار ملی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی (مصوب 25/2/95 شورای اجتماعی کشور)، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان دستگاه اصلی، وظیفه دارد در جهت کنترل و کاهش اختلالات روانی و رفتارهای پرخطر (خودکشی و ...) ایفای وظیفه کند. در این خصوص، دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگری نیز به عنوان همکار معرفی شده‌اند شامل: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، شهرداری‌ها، سازمان صدا و سیما، وزارت ورزش و جوانان، جمعیت هلال احمر، سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت امور زنان و خانواده، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

معاون اجتماعی وزیر بهداشت هم‌چنین از دستگاه‌های دیگری مانند سازمان پزشکی قانونی، وزارت ورزش و جوانان، ناجا، سازمان نظام روان‌شناسی، سازمان تبلیغات اسلامی و بسیج به عنوان سازمان‌های معین نام برد. رییس ستاد کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی حوزه سلامت، کارگروه‌های چهارگانه‌ای را که بر اساس شاخص‌های اصلی شورای اجتماعی کشور در وزارت بهداشت راه‌اندازی شده است، چنین برشمرد: کارگروه کاهش اختلالات روانی، خلقی-اضطرابی با مسوولیت دکتر شریفی؛ کارگروه ارتقای رضایتمندی از زندگی زناشویی و روابط جنسی مشروع با مسوولیت دکتر رسولیان؛ کارگروه توقف رشد میزان خودکشی در کشور با مسوولیت دکتر ملکوتی؛ و کارگروه نشاط اجتماعی با مسوولیت دکتر لواسانی).

معاون اجتماعی وزارت بهداشت اولویت اقدام کارگروه سلامت روان را کاهش میزان اضطراب و خودکشی با تاکید بر استان‌های ایلام، لرستان، کرمانشاه و خراسان جنوبی دانست و اضافه کرد: با توجه به ابعاد آسیب‌زای اختلالات روان و آثار زیان‌بار آن، لازم است به طور منظم و مستمر جلسات کارگروه و کمیته‌های فرعی آن ادامه یابد تا نوع اقدامات مورد نیاز بر اساس وظایف و ظرفیت‌های همه دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط روشن و عملیاتی شود. 

در ادامه دکتر علی‌اصغر محکی، چهارچوبی را برای تبیین آسیب اختلالات روانی و سطوح اقدام معرفی کرد. دبیر ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی حوزه سلامت، با تاکید بر این که پدیده‌های اجتماعی، پیچیده و درهم تنیده‌اند، گفت: برای شناخت این پديده‌ها، نیاز داریم تا روندها، خاستگاه‌ها و پیامدها را در بستر زمان و در قالب یک چارچوب مشخص، بیان کنیم. محکی اضافه کرد: این کار کمک می‌کند تا جهت‌گیری مشخص و دقیق‌تری در بیان هدف و ارایه راه‌حل‌ها داشته باشیم. به گفته محکی، یک چارچوب جامع کمک می کند تا محيط بيروني را به طور روشمند درك و مسایل را به طور هدفمندتر كشف ‌كنيم و ب‌توانیم مسایل اجتماعی را در يك شبكه وسيع‌تر از روابط تبيين كنيم. همچنین کمک می‌کند تا آمار و مشاهدات‌ را طبقه‌بندی و جريان وقوع حوادث را توصيف كنيم.

محکی چارچوب تبیینی موردنظر را نسبتا ساده اما فراگیر دانست که آمار و مشاهدات‌ را طبقه‌بندي و جريان شکل‌گیری و رشد یک آسیب اجتماعی را توصيف می کند و برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی مورد نظر، به طور واقع‌بینانه‌تر، نقش و اهميت عوامل مختلف، به‌ويژه نقش مردم، سازمان‌ها و نهادهای رسمی و غیررسمی، و نقش ساختارهاي اجتماعي را در نظر می گیرد.

دبیر ستاد کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی حوزه سلامت، سپس به تشریح ابعاد چهارچوب مورد نظر پرداخت و آن را شامل سه سطح خرد (فردی)، نهادی (سازمانی) و کلان (ساختاری) دانست که در دو دسته عوامل برنامه‌ای و عوامل بیرونی قابل تفکیک هستند.

سپس دکتر احمد حاجبی، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، با اشاره به بند سه سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری؛ ارتقای سلامت روانی جامعه، رفع موانع تنش‌آفرین در زندگی فردی و اجتماعی، و ارتقای شاخص‌های سلامت روانی را از جمله کارویژه‌های نظام سلامت کشور در اسناد فرادست برشمرد.

مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، روند ابتلا به اختلالات روانی در جهان طی دهه‌های اخیر را، به خاطر استرس ها و تنش های حاکم بر جهان، دارای رشد شتابان دانست و افزود: میانگین سهم بودجه کشورهای جهان برای درمان اختلالات روانی 3 درصد از کل بودجه سلامت است. این نسبت در کشورهای پیشرفته بین 10 تا 15 درصد است اما در ایران نزدیک به نرخ متوسط جهانی یعنی همان 3 درصد است. به گفته حاجبی، سازمان بهداشت جهانی بر ضرورت سرمایه‌گذاری روی مهار اختلالات روانی و افزایش سلامت روان تاکید دارد و آن را یکی از شاخص‌های توسعه برشمرده است.

مدیر کارگروه سلامت روان هم‌چنین به نتایج مطالعات همه‌گیرشناسی اختلالات روان‌پزشکی انجام شده در ایران اشاره کرد که بر اساس آنها، بیکاری و از کارافتادگی بر بروز اختلالات روان‌پزشکی  تاثیر دارد. او گفت: طی سال‌های اخیر سهم عوامل رفتاری و عوامل اجتماعی بر سلامت ایرانیان رو به رشد بوده‌است و این در حالی است که سهم عوامل زیستی-ژنتیکی کاهش یافته و سهم عوامل نظام مراقبت تقریبا ثابت مانده است.  

سپس اعضای حاضر در نشست درباره گزارش ارایه شده، دیدگاه‌های خود را مطرح کردند. دکتر سمانه زمانی، مدیرکل سلامت شهرداری تهران، گفت: با توجه به اقدامات گسترده و تجارب موفق شهرداری تهران در سال‌های اخیر در موضوع تحکیم بنیان خانواده، تمایل داریم با کمیته «رضایت از زندگی» همکاری و تشریک مساعی داشته باشیم.

دکتر سید حمید حسینی، نیز گفت: 3 نکته را لازم می‌دانم ذکر کنم. نخست، بحث رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی که هم در بروز آثار منفی در اختلالات روانی می‌توانند موثر باشند و هم در پیش‌گیری می‌توانند آثار مثبت داشته باشند. اگر آثار را نپاییم و کنترل نکنیم، آثار منفی بروز می‌یابد؛ کما این که آثار اجتماعی رسانه‌های نوپدید بار بیماری‌های روانی را افزایش می‌دهد. از ظرفیت‌های همین رسانه‌های جدید می‌توانیم در بحث پیش‌گیری هم استفاده کنیم. مدیرکل بهداشت و درمان سازمان صدا و سیما افزود که فضای رسانه‌ای ما از نظر کمّی رشد خوبی داشته است، چه در رادیو، چه تلویزیون و چه فضای مجازی؛ اما به رغم توسعه بستر پخش پیام، از نظر محتوای موردنیاز، نتوانسته‌ایم ظرفیت رسانه‌ای موجود را درست تغذیه کنیم. یعنی دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط نتوانسته‌اند بسته‌های محتوایی را متناسب با اولویت‌ها و نیاز جامعه تنظیم و برای تولید به رسانه ملی پیش‌نهاد دهند.

حسینی اضافه کرد: باید یک کمیته تحت عنوان «پیش‌گیری رسانه‌ای» در کارگروه سلامت وجود داشته باشد تا برای همه ظرفیت‌های رسانه‌ای موجود، هم در بخش کنترل و هم در بخش تنظیم محتوا، ایفای وظیفه کند. مثلا برای فیلم‌نامه‌ها باید حتما پیوست سلامت جسمی و روانی وجود داشته باشد. حسینی همچنین بر عملیاتی شدن مباحث تاکید کرد و گفت طوری نباشد که کار محدود به این جلسات شود و لازم است تقسیم کار دقیقی صورت گیرد تا بر اساس اولویت‌ها و نقشه راه، هر دستگاه وظیفه و کار خود را انجام دهد. مدیرکل بهداشت و درمان صدا و سیما، همچنین تدوین پیوست عملیات روانی برای همه موضوعات کاری توسعه‌ای دستگاه‌ها و سازمان‌ها را ضروری دانست.   

  مدیر دفتر مشاوره سازمان بهزیستی هم با اشاره به این که آن سازمان، یک خط 123 اورژانس اجتماعی (هات‌لاین) دارد تا افراد در شرایط اضطرار تماس بگیرند و یک خط چهار شماره‌ای 1480 با عنوان صدای مشاور (هلپ‌لاین) اضافه کرد: پارسال نزدیک به یک‌میلیون‌و200هزار تماس داشته ایم که حدود 500هزار از آن‌ها از استان تهران بوده است. دکتر میر محمد صادقی، اجرای برنامه مهارت‌های زندگی و آموزش‌های عمومی سلامت روان را از موضوعاتی عنوان کرد که سازمان بهزیستی می‌تواند بر مبنای آنها پیش‌گیری اولیه را داشته باشد و البته تاکید کرد که در این حوزه آن سازمان فعالیت جدی دارد. او گفت که برای هر 4 کمیته کارگروه سلامت روان، بهزیستی می‌تواند کارشناس فعال معرفی کند و با تمام امکانات در خدمت کاهش آسیب اختلالات روانی باشد.

دکتر حمیدی‌فر، هم با اشاره به این که هر سازمانی به فراخور خود، کارهایی انجام داده است اضافه کرد که لزوما همه اقدامات و رویکردها منجر به کاهش آسیب نشده اند. مدیرکل مشاوره و مددکاری ناجا اظهار داشت: به نظر می رسد توقف انجام برخی از کارها، می تواند آثاری مثبت روی سلامت روان مردم داشته باشد مانند مشکلات روانی که کنکور برای جوانان ایجاد می کند. باید این نوع آسیب‌ها شناسایی و در مورد آن‌ها سیاست کلی اعلام شود. حمیدی فر تاکید کرد که هنوز نتوانسته‌ایم فکری برای رفع اختلاف برخورداری رده‌های ستادی سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌ها نسبت به رده‌های صف از امکانات و فرصت ها داشته باشیم و این موضوعی است که برای کارکنان رده‌های صف ایجاد فشار روحی می‌کند. او افزود: استراتژی ما برای کاهش اختلالات چیست؟ مسوولین باید برای عامه جامعه اقداماتی را انجام دهند و بهینه‌سازی صورت گیرد تا اختلالات کاهش یابد. در شرایطی که در روستا آب و کار نیست، طبیعتا افسردگی بروز می‌یابد. در سطح ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی چه باید کرد؟

هم‌چنین دکتر الهام امین‌آقایی، با اشاره به این که خروجی‌های این نشست از جنس ضربتی و فوری است، یادآور شد که نگاه سلامت‌محور به ما می‌گوید عمده مشکلات، ریشه در مرحله جامعه‌پذیری دارد. بنابراین لازم است آموزش و پرورش هم در این جلسات حضور یابند.نماینده معاونت زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، با اشاره به این که ایجاد توازن و تعادل بین کار و خانواده می‌تواند به کاهش اختلال کمک کند، افزود: ما در این خصوص مطالعات و اقداماتی را انجام داده‌ایم و پی‌گیر هستیم.

سپس دکتر حاجبی تجمیع نیروها و هم‌افزایی اقدامات بر اساس بنیادهای سند سلامت روان کشور را همان اقدام فوق‌العاده‌ای دانست که باید دنبال شود. او گفت: این سند، اخیرا بازبینی شده و با توجه به نظرات حاضران، در جلسات مشترک اصلاح و نهایی خواهد شد تا مبنای اقدام مشترک سازمان‌ها و دستگاه‌ها بر اساس وظایف و ظرفیت‌های سازمان‌ ها باشد. او گفت: لازم است هم‌زمان به عنوان یک هدف کوتاه‌مدت (نتیجه‌گرا) ، به گونه‌ای واقع‌گرا، برای استان‌هایی که در تقسیم کار ملی مشخص شده است، اقدامی مشخص را آغاز و به نتیجه برسانیم.

در پایان دکتر ایازی به جمع‌بندی سخنان حاضران پرداخت و بر اساس پیش‌نهادهای داده شده، تصمیماتی را برای نشست‌های آتی و روند اجرای کارها اعلام کرد.