دکتر حبیب الله مسعودی فرید معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در وب کنفرانس خبری که صبح امروز (۱۷ تیرماه) برگزار شد، فعالیت ها و خدمات سازمان بهزیستی کشور در خصوص کودکان کار و خیابان را تشریح کرد.
به گزارش خبرایران از روابط عمومی و امور بین الملل؛ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به قوانینی که سازمان بهزیستی را مکلف به ساماندهی کودکان کار و خیابانی می کند، گفت: بر اساس آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان مصوب هیأت دولت در سال ۸۴ و بند (ح) ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه سازمان بهزیستی موظف است تا با هماهنگی سایر دستگاه های ذیربط در خصوص ساماندهی کودکان کارو خیابانی، طرح و برنامه ریزی کند که بر همین اساس طرح های مختلفی توسط سازمان بهزیستی ارائه و اجرا شده است، اما درتمامی آسیب های اجتماعی توجه به برخی نکات ضروری است.
وی افزود:آسیب های اجتماعی به مرور زمان و در گذر عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... تغییر ماهیت می دهند، چنانچه قبلا کودکان کار ایرانی بودند و به مرور زمان در کل کشور ۵۵ درصد و در استان تهران بیش از ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان جذب شده توسط بهزیستی و یا سمن ها؛ غیرایرانی هستند. همچنین برای شکستن چرخه تولید کودک کار وخیابانی لازم است که فراید ساماندهی و توانمند سازی را تا انتها انجام دهیم تا شاهد حضور مجدد این کودکان در خیابان ها نباشیم.
وی گفت: نکته دیگر اینکه نباید برای همه کودکان کار و خیابان یک نسخه واحد بنویسیم زیرا هر یک از این کودکان شرایط متفاوتی دارند و باید مدیریت مورد در خصو ص آنها به کار گرفته شود.
جای کودک در خیابان نیست
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر این نکته که کار کودک زیر ۱۵ سال به هر شکل و نوعی از نظر بهزیستی غیر قانونی است، گفت:به طور کلی با هرگونه کار کودک زیر سن ۱۵ سال مخالف هستیم به ویژه کار در خیابان و زباله گردی که بدترین شکل حضور کودک در خیابان است زیرا علاوه بر عوارض و آسیب های مختلفی که در خیابان در کمین کودک هستند، از رشد همه جانبه کودک جلوگیری می شود و جسم و روان کودک وارد عرصه بزرگسالان و کسب درآمد می شود.
وی افزود: با توجه به اینکه قوانین بین المللی کار کودک ۱۵ تا ۱۸ ساله را مجاز می داند اما بر عدم آسیب رساندن این کار به جسم و روان کودک تاکید دارد و این در حالی است که همه کارهای خیابانی عزت نفس کودک را خدشه دار می کند و آسیب های جدی وارد می کند.
چالش های مقابله با پدیده کودکان کار و خیابانی در ایران
مسعودی فرید با اشاره به مهمترین چالش های مقابله با پدیده کودکان کار و خیابانی، گفت: یکی از مهمترین چالش های ما افزایش مداوم و روز به روز کودکان در خیابان است و به خصوص کودکانی که به شکل غیر مجاز وارد کشور می شوند؛ موجب می شوند که خدمات ما بی اثر باشد و هر چقدر خدمات در داخل شهر و خیابان از طریق سمن ها بدهیم اگر جلوی بخش ورودی را نگیریم باز هم زیاد می شود، بنابر این لازم است نهادهای مربوط همکاری لازم را در این خصوص داشته باشند.
وی افزود: مورد دیگر نامشخص بودن هویت کودکان کار و خیابان است که اسناد هویتی درستی ندارند و با نام های مستعار خودشان را معرفی می کنند و این موضوع باعث می شود پروسه شناسایی و تقسیم بندی در غربالگری اولیه بارها تکرار شود و منجر به اتلاف و وقت انرژی شود و به همین دلیل استفاده از ابزارهای مختلف احراز هویت همچون اسکن عنبیه و... در دستور کار قرار دارد.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور یکی دیگر از چالش های این حوزه را کودکان غیر ایرانی دانست و افزود: بیش از ۷۰ درصد کودکانی که در خیابان کار می کنند، غیر ایرانیانی هستند که اسناد هویتی ندارند و یا اینکه اسناد آنها از اعتبار لازم برخوردار نیست و حضور آنها در کشور غیر مجاز است و به همین دلیل با «اداره اتباع خارجی» وزارت کشور جلساتی داشته ایم و آنها نیز قول همکاری های لازم را به ما داده اند تا از حضور افراد غیر مجاز در کشور جلوگیری شود.
مراحل جذب و ساماندهی کودکان کار و خیابانی
وی در خصوص مراحل جذب کودکان کار و خیابان در بهزیستی گفت: در مرحله اول همه کودکان به مراکز غربالگری وارد می شوند و برای همه کودکان اعم از ایرانی و غیر ایرانی خدمات اولیه موقت شامل غربالگری و ساماندهی اولیه و در صورت بیمار بودن رجاع به پزشک و بستری در بیمارستان صورت می گیرد و پس از آن بعد در صورتی که این کودکان جزو اتباع بیگانه گانه و بدون مجوز اقامت باشند، به مراکز موقت ساماندهی منتقل خواهند شد که این مراکز برای پسران زیر ۱۲ سال، پسران بالای ۱۲ سال و دختران به شکل جداگانه، آماده سازی شده است و سعی کرده ایم که این مراکز، مراکز دوست دار کودک باشند.
وی افزود: این کودکان می توانند تا سه هفته در این مراکز بمانند و در این فاصله پیگیری های لازم توسط اداره اتباع برای شناسایی خانواده ها و تعیین تکلیف مجوز حضور این کودکان در کشور انجام می شود.
مسعودی فرید در خصوص کودکان ایرانی نیز خاطر نشان کرد: برای کودکان ایرانی نیز با خانواده های آنها تماس گرفته می شود و در قبال دریافت تعهد کتبی مبنی بر عدم حضور دوباره کودک در خیابان، به خانواده باز گردانده می شوند.
وی افزود:در مرحله بعد توانمند سازی این کودکان و خانواده های آنان مد نظر قرار می گیرد و پس از تهیه گزارش مددکاری دقیق و در صورت عدم اشتغال سرپرست خانواده و فرستادن کودک به خیابان به دلیل مشکلات مالی، برای سرپرست خانواده او اشتغال ایجاد شود و اگر هیچ فرد دیگری توان کار کردن نداشته باشد، برای خود کودک(در صورتی که سن او بیشتر از ۱۵ سال باشد) اشتغال ایجاد شود که در این خصوص نیز توافق هایی با سازمان فنی و حرفه ای داشته ایم.
فرید با اشاره به عدم توانمندسازی پایدار برای این کودکان به دلیل کمبود منابع مالی، گفت:اخیرا و به دنبال رایزنی های مکرر اعتبار خوبی از سوی سازمان برنامه و بودجه برای توانمند سازی پایدار این کودکان تخصیص داده شده است. همچنین وزارت کشور نیز در کنار برنامه های کنترل کاهش آسیب های اجتماعی، سازمان بهزیستی را برای انجام فعالیت های بهتر همراهی می کند و تلاش های زیادی برای برداشتن موانع و ارتقای کیفیت کار، انجام شده است.
مردم؛ همکاران ویژه نهادها در کاهش آسیب کودکان کار و خیابان
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تصریح این موضوع که همکاری مردم نیز همچون سایر نهادها در مقابله با پدیده کودکان کار و خیابانی موثر است، گفت:بخش دیگری از کار، مردم عزیزمان هستند که حس ترحم آنها برای کمک مالی به این کودکان به شدت تحریک می شود و با پرداخت پول، انگیزه و اشتیاق کودکان به حضور در خیابان را تشدید می کنند.
وی افزود: مردم باید بدانند که کودکان از پولی که به آنان پرداخت می شود بهره ای نمی برند و حتی در زباله گردی که کودک بر اساس دریافت مزد به کار می پردازد نیز تنها ۳ درصد سود ناشی از زباله گردی به کودکان می رسد و بقیه را واسطه ها و اربابان استفاده می کنند و در حقیقت کار کودک به نوعی «برده داری نوین» است.
مسعودی فرید به مردم توصیه کرد که با این کودکان مهربان باشند و توهین و تحقیر را در حق این کودکان روا ندانند زیرا آنها کاملا بیگناه و قربانی عوامل متعدد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... شده اند و همچنین اگر می خواهند کمک مالی به این کودکان بکنند، پول را در اختیار NGO های تصمیم گیرنده و نهادهای حمایتی قرار دهند تا مسیر بهتری برای کودک فراهم کنند.
پذیرش ۱۲ هزار کودک کار و خیابان در مراکز ساماندهی در سال ۹۸
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به محدودیت های پذیرش کودکان در مراکز به دلیل شرایط شیوع کرونا گفت: به دلیل محدودیت های کرونایی امسال، خدمات غیر حضوری و یا در محل خانواده به کودکان کار ارائه شده است اما در سال گذشته، ۵۵۰۰ کودک در ۳۱ مرکز شبانه روزی و ۶۵۰۰ کودک در ۶۱ مرکز روزانه ساماندهی کودکان در سراسر کشور،خدمات دریافت کرده اند.
نگاه توسعه محور بهزیستی به کار کودک
وی با اشاره به مطالعات انجام شده بر روی اثربخشی مداخلات در آسیب های اجتماعی گفت: در خصوص حمایت از کودکان کار وخیابانی،در تمامی دنیا دو نوع نگرش وجود دارد که یکی از آنها رویکرد خیریه محور و تماما مبتنی بر کاهش آسیب است و اساس آن بر این است که کودک باید خود را با شرایط فقر و مشکلات تابعه آن سازگار کند و به او کمک شود تا در همین حوزه آسیب بیشتری نبیند و مهارتهایی برای حفظ خود در این حوزه یاد بگیرد و نقدی که بر این رویکرد هست این است که فرد شانس برون رفت از این شرایط و تله را ندارد و همچنان بزرگ می شود،بدون اینکه توانمند شده باشد و بعد به راحتی در مسیرهای غلط قرار میگیرد.
فریدگفت:نگاه دیگری نیز وجود داردکه مبتنی بر پیشرفت و «توسعه محور» است و معتقد است که باید کاری کنیم تا کودک از چرخه کار خیابان خارج شود و برای عملی شدن این موضوع باید توانمند سازی کودک محور توجه قرار گیرد که سازمان بهزیستی نیز بر این نگاه ،تاکید ویژه دارد و به منابعی اعم از اعتبار،دانش و مهارت نیاز داریم که توسط مردم،سازمان های مردم نهاد،دستگاه های اجرایی و ... قابل تأمین است تا «محو کامل کار کودک» اجرایی شود.
وی در پایان یادآوری کرد:آیین نامه جدید حمایتی کودکان کاربازنگری شده است و در حقیقت درکمیسیون اجتماعی دولت مطرح شده است و این کمیسیون آیین نامه را به سازمان امور اجتماعی وزارت کشور ارجاع داده است و پیش نویس آن آماده شده است و در صورت تصویب و اجرایی شدن آن،نگاه تازه ای که با استفاده از تجارب تمامی شرکای کاری و همکاران ما در حوزه کودکان کار و خیابان در این آیین نامه لحاظ شده است، مسیر هموارتری را برای کمک به این کودکان فراهم می کند.